Grenlandia czyli Zielony Ląd
Ogólnie
Mimo ekstremalnych warunków klimatycznych panujących na odległej Grenlandii, naukowcy zdołali bardzo dobrze poznać i zbadać tę wyspę. Potomkowie wędrowników i myśliwych, lata temu wkroczyli w nowoczesny tryb życia i dostosowali się do przetrwania w tak surowym klimacie. Wyspa ta jednak nigdy nie straciła swej niezwykłości.
Tutejsza przyroda, surowy klimat, wielkie odległości i bardzo niska gęstość zaludnienia są dla nas, Europejczyków, nie do wyobrażenia. Swoista egzotyka tego miejsca przyciąga co roku coraz więcej turystów z całego świata.
Powierzchnia największej wyspy świata wynosi 2 166 086km2 Skrajne punkty na północy (przylądek Morris Jesup) i na południu (przylądek Farvel) są odległe od siebie jak Oslo od Sycylii.
Większość obszarów bo około 85% wyspy pokrywa lądolód, drugi co do wielkości na świecie po antarktycznym. W najgrubszym miejscu pokrywa ma miąższość niemal 3500 metrów. Życie skupia się na zachodnich obrzeżach wyspy, które opływa ciepły prąd morski sprawiający, że przybrzeżne wody są żeglowne przez praktycznie cały rok. Wolne od lodu obszary lądu zazwyczaj pokryte są skalistymi górami i pagórkami, a płaskie miejsca należą do rzadkości. Przeważająca roślinność to niskopienna tundra. Klimat jest bardzo zróżnicowany. Średnie roczne temperatury wahają się od +0,8 na południu, do -17°C na północy.
Koło podbiegunowe przechodzi przez południową część Grenlandii. Większość wyspy jest więc położona w obszarze występowania nocy polarnej i dnia polarnego.
Grenlandia to kraj tysięcy fiordów, z największym fiordem świata Scoresbysund (Kangersuttuaq) na wschodzie. Na zachodzie wyspy szarżuje do morza lodowiec Jakobshavn, produkujący najwięcej gór lodowych na półkuli północnej. Grenlandia sięga najdalej na północ ze wszystkich lądów - do bieguna brakuje jej zaledwie 740 kilometrów.
Ciekawostki. Sama nazwa Grenlandia (Zielony ląd) pochodzi z X wieku, kiedy osiedlił się tutaj banita Eryk Rudy wraz z grupą Normanów i Wikingów. Nazwa kraju w języku grenlandzkim to Kalaallit Nunaat i znaczy tyle, co Ziemia Grenlandczyków, a Kolaalek to inaczej mieszkaniec Grenlandii.
Geograficznie wyspa należy do Ameryki Północnej. Od kanadyjskiej Wyspy Ellesmere'a dzieli ją zaledwie 26 kilometrów. Mieszkańcy w liczbie około 56600 są potomkami Eskimosów i Duńczyków, przy czym mieszkają tu również na stałe Duńczycy i inne nacje. Grenlandia głównie funkcjonuje dzięki dotacjom z Danii i połowom morskim oraz przetwórstwem głównie krewetek, licząc w przyszłości na dochody z eksploatacji minerałów. Tradycyjnym myślistwem zawodowo zajmuje się zaledwie garstka ludzi.
Nowoczesna infrastruktura jest wynikiem modernizacji kraju prowadzonej od ponad 50 lat. Grenlandia posiada sprawny lokalny transport lotniczy, całkowicie cyfrowy satelitarny system telekomunikacyjny i dosyć powszechny internet, a telefonia komórkowa nie odbiega od naszej.
Klimat
Klimat Grenlandii w dużej mierze zależny jest od bliskości morza. Wybrzeże, dzięki ocieplającemu wpływowi zbiornika morskiego, posiada znacznie wyższe zachmurzenie i opady oraz łagodniejszy klimat. Im dalej od wybrzeża, tym bardziej wzrasta wpływ kontynentalizmu, występuje mniejsze zachmurzenie i związane z tym niższe opady, oraz większą surowość. Jako, że wybrzeże często ma charakter górzysty, zasobne w wilgoć i ciepło powietrze jest tam skutecznie zatrzymywane i już kilkanaście kilometrów od morza warunki mogą różnić się dość znacznie. W samym wnętrzu wyspy opady są niewielkie, a temperatury w ciągu całego roku sięgają znacznie poniżej zera, przekraczając zimą próg nawet -60°C. Surowość klimatyczną wyspy potęgują silne wiatry, najczęściej wiejące z lądolodu. Występowanie gór i wysokich pagórków na wybrzeżu warunkuje też występowanie zimnych i porywistych wiatrów katabatycznych Zeń spływających, oraz ciepłych i porywistych wiatrów fenowych.
Ludność Współcześni Grenlandczycy są potomkami koczowniczych grup łowieckich Eskimosów, Europejczyków, głównie Duńczyków. Przez ponad trzysta lat kontaktów z białą cywilizacją, ludność wymieszała się do tego stopnia, że dziś często po samym wyglądzie trudno rozpoznać rodowitego Grenlandczyka. Mieszane związki były powszechne od chwili przybycia białych, tak więc wpływ cech europejskich obecny jest w każdej możliwej proporcji.
Zaczęło się w XVII w. od łowców wielorybów z zawijających wówczas latem statków wielorybniczych. Potem przeważali Duńczycy. Po drugiej wojnie światowej, marynarze hiszpańskich i portugalskich trawlerów eksploatujących zasobne w ryby wody Cieśniny Davisa. Podobnie jak kiedyś Grenlandki, chętnie wchodzą w przelotne związki z Europejczykami. Grenlandczykiem może więc być również wysoki blondyn o niebieskich oczach lub typ południowoeuropejski. Typowo eskimoskie cechy wyglądu, czyli krępa budowa ciała, szeroka twarz z mało wydatnym nosem, skośne oczy i czarne proste włosy można spotkać najczęściej na najmniej wymieszanym wschodnim wybrzeżu i dalekiej północy. Co charakterystyczne, u grenlandzkich kobiet brak jest wyraźnie zaznaczonej linii bioder.
Ittoqqortoormiit czyli jeden z celów naszych rejsów
Osada o trudnej do wymówienia nazwie oznaczającej „Ci z dużych domów” znajduje się u ujścia fiordu Scoresbysund na wschodnim wybrzeżu i jest jedną z najmłodszych na Grenlandii. Powstała w 1925 r. po przesiedleniu tu 70 osób z okolic leżącego 600 km na południe Ammassalik. Liczebność tamtejszej populacji, drastycznie spadająca pod koniec XIX wieku, w związku z ochłodzeniem klimatu, wraz z powstaniem duńskiej stacji handlowej i zorganizowaniem opieki medycznej, zaczęła się systematycznie zwiększać. Duża liczba myśliwych w rejonie groziła przetrzebieniem zwierzyny. Najpewniej przeprowadzka miała być również reakcją na roszczenia Norwegii do północno-wschodniej Grenlandii, z racji tamtejszej działalności norweskich traperów i wielorybników.
Jak się okazało okolice Scoresbysund oferowały znakomite warunki łowieckie. Sam system fiordów (największy na świecie) został odkryty w 1822 r. przez kapitana wielorybników Williama Scoresby. Na brzegu znalazł on ślady prehistorycznego osiedla Eskimosów. Dzisiaj Ittoqqortoormiit wraz z dwoma mikrowioskami Ittaajimmiit (Kap Hope) i Uunartoq (Kap Tobin) liczy 470 mieszkańców. Prawie wszyscy zajmują się myślistwem z wyjątkiem duńskiej obsady elektrowni, warsztatu, przychodni i szkoły. Kontakt ze światem zapewnia antena satelitarna, dzięki której w osadzie można używać telefonów komórkowych. W okolicy są najcieplejsze gorące źródła na Grenlandii.
45 km na północny wschód od osady, wśród zupełnych pustkowi znajduje się lotnisko Constable Pynt. Mogą tam lądować samoloty pasażerskie. Lotnisko zbudowała w 1985 r. amerykańska firma naftowa ARCO, która opuściła to miejsce w 1990 roku, przekazując lotnisko zarządowi grenlandzkiemu. Jest to swoisty węzeł komunikacyjny dla mieszkańców Ittoqqortoormiit, dokąd latają śmigłowce. Samoloty kursują jedynie do Reykjaviku i sezonowo do Kulusuk, co sprawia, że Ittoqqortoormiit jest najbardziej izolowaną gminą Grenlandii, do czego dodatkowo przyczynia się zalodzenie okolicznych wód przez prawie cały rok. W okolicy lotniska znaleziono skamieniałości drzew i dinozaurów. Tak więc i tamte rejony kiedyś były zielone.
